अछाम– कर्णाली नदीको किनारमा, अछामको कमलबजार नगरपालिका-३ बयालागाउँमा मकै खेतीको प्रचलन तीव्र रूपमा बढ्दै गएको छ। अछाम र दैलेख जिल्लाको सिमानामा बहने कर्णाली नदीको पानीको स्रोतलाई आधार बनाएर किसानहरूले मकै खेतीको क्षेत्रफल विस्तार गर्दै आएका छन्।
स्थानीय किसानहरूले यस क्षेत्रको माटो र जलवायुको अनुकूलता र कर्णाली नदीको पानीलाई मद्दत गर्दै वर्षभरि मकै उत्पादन गरिरहेका छन्। यसले मात्र कृषकहरूको आयस्तरलाई उकास्ने काम गरेको छैन, तर स्थानिय अर्थतन्त्रलाई पनि ठूलो राहत दिएको छ। विशेष गरी, मकैको उत्पादन बढेपछि कृषकहरूको रोजगार सिर्जना भएको छ र अछामका विभिन्न स्थानमा कृषि व्यवसायको महत्त्व बढेको छ।
कमलबजार नगरपालिका-३ का कृषक कृष्ण भट्टराईका अनुसार, "पहिले पानीको कमीले मकै खेतीमा चुनौती आउँथ्यो, तर अहिले कर्णाली नदीको पानीले ठूलो मद्दत पुर्याएको छ। उत्पादन राम्रो भइरहेको छ र यसको बजार मूल्य पनि बढ्दो छ।"
यस क्षेत्रका कृषकहरूले नयाँ प्रविधि र उन्नत बिउको प्रयोग गरेर मकैको उत्पादनलाई उच्चतम स्तरमा पुर्याउने प्रयास गरेका छन्। यसका साथै, कृषकहरूले सिचाइको लागि कर्णाली नदीको पानीलाई प्रभावकारी तरिकाले उपयोग गर्दै आएका छन्।
सम्भावित नोक्सानीको डर भने पनि स्थानीय कृषकहरूको मनमा छ, विशेष गरी सिजनका समयमा पानीको स्तरमा उतार-चढावको कारण। तर, समन्वित प्रयास र जलस्रोत व्यवस्थापनका लागि सरकार र स्थानीय निकायहरूले चासो देखाएको छ।
यस्तै, कमलबजार नगरपालिकाका प्रमुख, रमेश थापा भन्छन्, "हामी यस क्षेत्रको कृषि क्षेत्रको समृद्धिका लागि कर्णाली नदीको पानीको प्रभावकारी उपयोगमा ध्यान दिँदै छौं। कृषकहरूलाई नयाँ प्रविधि र प्रशिक्षण प्रदान गर्ने कार्य भइरहेको छ।"
अछाम र दैलेखका सीमाना क्षेत्रका कृषकहरूलाई मकै खेतीको लागी नयाँ अवसर प्रदान गर्दै कर्णाली नदी क्षेत्रको जलवायु र प्राकृतिक स्रोतको प्रभावकारी उपयोगले कृषि क्षेत्रको सुधारको दिशा देखाएको छ।
यस क्षेत्रमा मकै खेतीका लागि थप कृषि यन्त्र र सिचाइ सुविधाहरूको आवश्यकता अझै छ भने, स्थानीय प्रशासन र कृषकहरूको समन्वयले कृषि उत्पादनलाई अझ बढी बढाउन मद्दत पुर्याउने अपेक्षा गरिएको छ।