काठमाडौं, साउन १६ — साना किसानको आम्दानी वृद्धि, खाद्य तथा पोषण सुरक्षाको सुदृढीकरण र देशको कृषि आत्मनिर्भरतातर्फ अग्रसर हुने उद्देश्यले आज प्रथम राष्ट्रिय कोदो दिवस मनाइएको छ।
‘कोदोजन्य परिकारको आहारः खाद्य सुरक्षा र स्वस्थ जीवनको आधार’ भन्ने नारासहित मनाइएको दिवसमा देशभर विभिन्न कार्यक्रम आयोजना गरिएको छ। राजधानी काठमाडौंसहित, ललितपुर, खोटाङ, रोल्पा, डोटी, बझाङ, अछाम, र कर्णाली क्षेत्रका जिल्लाहरूमा स्थानीय उत्पादन र परिकार प्रदर्शन, किसान गोष्ठी, र जनचेतनामूलक कार्यक्रमहरू सञ्चालन भएका छन्।
कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालयको आयोजनामा काठमाडौंको भृकुटीमण्डपमा कोदो सम्बन्धी प्रदर्शनी तथा व्यंजन मेला आयोजना गरिएको छ। कार्यक्रममा कृषिमन्त्री डा. प्रदीप यादवले सम्बोधन गर्दै भने, “कोदो जस्ता लोपोन्मुख बालीको संरक्षण र प्रवर्द्धनले खाद्य सुरक्षामा टेवा पुग्नुका साथै जलवायु परिवर्तनको सामना गर्न पनि मद्दत पुर्याउँछ।”
सरकारले सन् २०२५ देखि प्रत्येक वर्ष साउन १६ गतेलाई ‘राष्ट्रिय कोदो दिवस’ को रूपमा मनाउने निर्णय यसअघि वि.सं. २०८२ असार २३ गतेको मन्त्रिपरिषद् बैठकले गरेको हो।
कोदो प्रमुख रूपमा पहाडी तथा दुर्गम क्षेत्रका कृषकहरूको मुख्य खाद्यान्न बाली हो। कम उर्वराशक्ति भएको माटोमा पनि उत्पादन गर्न सकिने कोदो बालीले जलवायु अनुकूलन क्षमता राख्ने भएकाले यसलाई भविष्यको ‘स्मार्ट बाली’ का रूपमा समेत चिनिँदै आएको छ।
संयुक्त राष्ट्रसंघले पनि सन् २०२३ लाई अन्तर्राष्ट्रिय कोदो वर्ष (International Year of Millets) घोषणा गरेको थियो, जसले गर्दा विश्वभर कोदोप्रति चासो बढेको छ। नेपाल सरकारले त्यसको प्रभावलाई निरन्तरता दिँदै कोदोको अनुसन्धान, बीउ संरक्षण, उत्पादनमा यान्त्रीकरण, र बजार प्रवर्द्धनलाई प्राथमिकता दिने घोषणा गरेको छ।
कोदो दिवसका मुख्य उद्देश्यहरू:
-
कोदो तथा यस्ता बालीहरूको संरक्षण र प्रवर्द्धन
-
साना तथा सीमित किसानको जीवनस्तरमा सुधार
-
आहारमा पोषक परिकारको समावेश
-
स्थानीय उत्पादनको खपतमा वृद्धि
कोदो दिवसका अवसरमा कृषि मन्त्रालयले राष्ट्रिय स्तरमा उत्कृष्ट किसान सम्मान, कोदोजात बीउ उत्पादनमा लागेका कृषक समूहहरूलाई प्रोत्साहन तथा आगामी वर्षका लागि बजेट तथा नीति निर्माणमा प्राथमिकता दिने प्रतिवद्धता जनाएको छ।