काठमाडौँ, साउन १६ — नेपालको कृषि क्षेत्रमा विदेशी लगानी भित्र्याउँदै बर्दघाटमा रासायनिक मल उत्पादन गर्ने ठूलो परियोजना अघि बढेको छ। जर्मन कम्पनी DIAG Industries र नेपाली व्यवसायी प्रमोद राणाको सहकार्यमा बन्ने प्रस्तावित मल कारखानाका लागि करिब ३ खर्ब रुपैयाँ लगानी आवश्यक पर्ने विस्तृत परियोजना प्रतिवेदन (DPR) सार्वजनिक भएको छ।
लगानी बोर्डको सहकार्यमा DIAG Surya Green Fertilizer Pvt. Ltd. नामक सहायक कम्पनीमार्फत परियोजनाको अध्ययन गरिएको हो। DPR अनुसार कारखानाको सञ्चालनका लागि ३०० मेगावाट अविच्छिन्न विद्युत् आपूर्ति आवश्यक पर्नेछ। यो खपत हालसम्म कुनै पनि एकल उद्योगले प्रयोग नगरेको परिमाण हो।
तीनवटा मोडेल प्रस्ताव
DPR मा मल उत्पादनका लागि तीन फरक प्रविधिका मोडेल प्रस्ताव
सबैभन्दा व्यवहारिक मोडेलको रूपमा विद्युत् आधारित योजना पहिचान गरिएको छ, जसले उत्पादन क्षमता, लागत र प्रतिफलको हिसाबले उत्कृष्ट देखिएको DPR मा उल्लेख छ।
पूर्वाधार तयार, अवरोध कम
परियोजनास्थलका रूपमा बर्दघाट रोजिनुको कारण पूर्वाधारको सहजता र पहुँच हो। १६१.८७ हेक्टर जमिन आवश्यक पर्ने बताइएको छ, जसका लागि तयारी प्रक्रिया अघि बढेको छ। निर्माण अवधि साढे तीन वर्ष तोकिएको छ।
राष्ट्रिय आवश्यकता
नेपालमा वार्षिक करिब ६ लाख मेट्रिक टन रासायनिक मल आवश्यक पर्छ। तर, हरेक वर्ष आपूर्तिमा ढिलाइ हुँदा किसानले उत्पादनमा असर भोग्नुपरेको छ। चालु आर्थिक वर्षमा मात्रै सरकारले मल अनुदानका लागि २८ अर्ब ८२ करोड रुपैयाँ विनियोजन गरिसकेको छ।
यस पृष्ठभूमिमा स्वदेशमै मल उत्पादन गर्ने दीर्घकालीन समाधानतर्फ सरकार र निजी क्षेत्रको चासो बढ्दै गएको छ।
प्रमोद राणाको भूमिका
नेपालमा विभिन्न व्यवसायिक अनुभव रहेका प्रमोद राणा यस परियोजनामा नेपाली साझेदारका रूपमा अघि सरेका छन्। सन् १९९६ मा "नेपाल एयरवेज" स्थापना गरेका राणाको समूहले होटल तथा उड्डयन क्षेत्रमा पनि काम गरिसकेको छ। परराष्ट्रमन्त्री आरजु राणासँग पारिवारिक सम्बन्ध रहेका राणा अहिले मल उत्पादन परियोजनामा सक्रिय छन्।
अर्को कदम के?
लगानी बोर्डले DPR को मूल्यांकनपछि कुन मोडेलमा कारखाना अघि बढाइने हो भन्ने निर्णय गर्नेछ। यदि योजना सफल भएमा, यो नेपालको कृषि क्षेत्रमा भएको अहिलेसम्मकै सबैभन्दा ठूलो औद्योगिक लगानी बन्नेछ।