लेखक तथा प्रशिक्षक नन्दितेश निलयले आफ्नो लेख ‘ठूला शक्तिहरूको टकराव’ मा उठाएका प्रश्नहरू—प्यालेस्टिन, इजरायल, युक्रेन र रुससँग जोडिएका युद्धहरू कहिले रोकिने?—आज सन् २०२५ को विश्व यथार्थसँग झन् सान्दर्भिक बनेका छन्। संयुक्त राष्ट्रसंघको मौनता र शक्तिराष्ट्रहरूको हतियार व्यापारप्रतिको सक्रियताबीच, विश्व एउटा शब्दले चिनिन थालेको छ—युद्ध।
सन् २०२५ मा विश्वका विभिन्न भागमा भएका युद्ध र सैन्य तनावले स्थानीय जीवन मात्र होइन, सम्पूर्ण अन्तर्राष्ट्रिय राजनीति, अर्थतन्त्र र सुरक्षालाई गहिरो रूपमा प्रभावित गर्यो। कतै सीमा विवाद चर्कियो, कतै पुराना शत्रुहरू प्रत्यक्ष युद्धमा उत्रिए, त कतै आतंक र प्रतिकार्यले स्थिति विस्फोटक बनायो।
इजरायल–इरान : मध्यपूर्वलाई हल्लाएको संघर्ष
यस वर्षको सबैभन्दा खतरनाक टकराव इजरायल र इरानबीच देखियो। इरान परमाणु हतियार निर्माणतर्फ उन्मुख भइरहेको आशंकाका बीच इजरायलले इरानी सैन्य तथा रणनीतिक ठेगानामा आक्रमण गर्यो। जवाफमा इरानले मिसाइल र ड्रोन आक्रमण गर्यो। केही दिनमै लडाइँ रोकिए पनि यसले मध्यपूर्वको अवस्था कति नाजुक छ भन्ने स्पष्ट गर्यो। तेलको मूल्य वृद्धि र विश्व शक्तिहरूको कूटनीतिक दौड यसका प्रत्यक्ष प्रभाव बने।
भारत–पाकिस्तान : चार दिनको तनाव, परमाणु डर
जम्मू–कश्मीरको पहलगाममा भएको आतंकवादी हमलापछि भारतले ‘अपरेशन सिन्दुर’ अन्तर्गत कडा कारबाही सुरु गर्यो। पाकिस्तानको प्रतिकार्यसँगै चार दिनसम्म सीमा क्षेत्रमा उच्च तनाव रह्यो। दुवै देश परमाणु शक्ति सम्पन्न भएकाले विश्व समुदायको चिन्ता बढ्यो। अन्ततः वार्ता र अन्तर्राष्ट्रिय दबाबले स्थिति नियन्त्रणमा आए पनि दक्षिण एसियाको शान्ति कति कमजोर छ भन्ने सन्देश गयो।
थाइल्यान्ड–कम्बोडिया : बिर्सिएको तर घातक संघर्ष
दक्षिणपूर्व एसियामा थाइल्यान्ड र कम्बोडियाबीचको पुरानो सीमा विवाद सन् २०२५ मा फेरि हिंसामा परिणत भयो। धार्मिक तथा ऐतिहासिक स्थलसँग जोडिएको विवादले हजारौँ नागरिक विस्थापित भए। यसले साना देखिने विवाद पनि ठूलो मानवीय संकटमा बदलिन सक्ने चेतावनी दियो।
अफ्रिका : नदेखिएको मानवीय त्रासदी
अफ्रिकामा जारी गृहयुद्ध र हिंसाले विश्वकै सबैभन्दा गम्भीर मानवीय संकट सिर्जना गर्यो। सुडानमा सेना र र्यापिड सपोर्ट फोर्सबीचको द्वन्द्वले लाखौँ मानिस विस्थापित भए र हजारौँको ज्यान गयो। माली, बुर्किना फासो, नाइजर र सोमालियामा उग्रवादी हिंसा तीव्र रूपमा बढ्दा बालबालिका र महिलाहरू सबैभन्दा बढी प्रभावित भए।
विश्वव्यापी प्रभाव
सन् २०२५ का युद्धहरूले लाखौँ परिवारलाई बेघर बनाएका छन्, रोजगारी खोसिएको छ र अनिश्चित भविष्यले मानवीय संकट गहिरिएको छ। तेल, ग्यास, खाद्यान्न र आवश्यक वस्तुको मूल्य वृद्धि हुँदा गरिब तथा विकासशील देशहरू सबैभन्दा बढी प्रभावित भए। निरन्तर तनावले अन्तर्राष्ट्रिय विश्वास कमजोर बनाएको छ, सैन्य खर्च बढेको छ र शान्ति वार्ता झन् जटिल बन्दै गएका छन्।
सन् २०२५ ले विश्वलाई एउटा कठोर सन्देश दिएको छ—युद्धले जित कसैलाई दिँदैन, तर यसको मूल्य साधारण मानिसले तिर्न बाध्य हुन्छ।
