रसुवा
उच्च हिमाली भूगोलले भरिएको रसुवा वर्षैभरि कठोर मौसम र चिसोले छोपिएको रहन्छ। यहींका बासिन्दा कृषि, पशुपालन, जडीबुटी संकलन र पर्यटनमै जीवन निर्वाह गर्छन्। संघीयतापछि गाउँगाउँ पुगेका सडकले परिवर्तन त ल्याए, तर सँगै युवापुस्तालाई सहरतिर आकर्षण पनि बढाएको स्थानीयहरू बताउँछन्।
यता अघिल्ला पुस्ता भने अझै परम्परागत बाख्रा, भेडा र चौंरीपालनमै तल्लीन छन्। उनका दैनिकी भने सहज छैन—अजंगका पहाड, भिराला जमिन, चरिचरनको अभाव र चरम चिसोबीच वर्षैभरि स्थानान्तरणमै बित्ने जीवन।
राष्ट्रिय पञ्चायती उपाध्यक्ष समेत बनेका दावा फिन्जो तामाङले आफ्नो पुस्तक ‘भेडीगोठदेखि राष्ट्रिय पञ्चायतसम्म’ मा लेखेअनुसार, उनी च्योलङखर्कमा गोठमै जन्मिएका थिए। “जन्मजात गोठालो” भन्दै उनले भेडा, गाई, गोरु र चौंरीसम्मका पाँच गोठ हाँक्ने कठोर जीवन बुझेका थिए। ०२७ सालमा युवराज वीरेन्द्र गोसाइँकुण्ड पुगेका बेला दावाको सहयोगबाट प्रभावित हुँदै उनी दरबारनजिकिएको प्रसंग पनि पुस्तकमै समेटिएको छ।
यही कठोर जीवन अहिले पनि रसुवाका धेरै किसानले दोहोर्याइरहेका छन्। गोसाइँकुण्ड गाउँपालिका–६ धुन्चेका ४५ वर्षीय सेनाम फुर्पु घले यस्तै चौंरीपालक किसान। सानैदेखि गोठालो पेशामा लागेका उनी अहिले ५९ वटा चौंरीका धनी छन्। मोबाइल सम्पर्कमा आएका घले भर्ना गर्न कुटुमसाङ हुँदै नुवाकोटको शिखरबेंसीसम्मका यात्रामा थिए।
“चौंरी गोठालोको स्थायी ठेगाना हुँदैन,” उनले भने। उनी वर्षभरि १४ ठाउँमा गोठ सार्छन्। चैतदेखि असोज १५ सम्म त उनीहरू गर्मी बढेपछि माथिल्लो लेक—गोसाइँकुण्डसम्मै चढ्छन्।
रसुवाली किसानको यही चहलपहल र मौसमअनुसार सर्ने गोठालो जीवनले पहाडका जनजीवन कति कठिन र परिश्रमयुक्त छ भन्ने प्रस्ट देखाउँछ। तर आधारभूत सेवा–सुविधाको कमी, चरिचरनको समस्या र नयाँ पुस्ताको शहरप्रतिको आकर्षणले परम्परागत पशुपालन पेशामा चुनौती झन् बढ्दै गएको स्थानीयको भनाइ छ।