प्रशासनिक जीवनपछि त्रिलोचनको काव्यिक अवतार: महाकाव्यमा समकालीन समय र समाजको प्रतिबिम्ब

कला / साहित्य

गृहपृष्ठ
कला / साहित्य

प्रतिबिम्ब प्रशासनिक जीवनपछि त्रिलोचनको काव्यिक अवतार: महाकाव्यमा समकालीन समय र समाजको प्रतिबिम्ब

नेपालकभर मंगलबार, मंसिर १७, २०८२

काठमाडौं

नेपाली साहित्यमा प्रशासनिक अनुभवलाई काव्यमा रूपान्तरण गर्ने प्रयास कवि त्रिलोचन आचार्यले गरेका छन्। आफ्नो ४० वर्षे निजामती सेवापछि प्रकाशित महाकाव्य ‘अविश्रान्त’ मार्फत उनले समकालीन नेपाली समाजको यथार्थ र समयका चुनौतीहरूलाई व्यक्त गरेका छन्।

प्राध्यापक रामप्रसाद ज्ञवालीका अनुसार त्रिलोचनको महाकाव्यमा समाजको बिडम्बनापूर्ण यथार्थ, व्यक्तिगत आस्था र आदर्शबोध समेटिएको छ। महाकाव्य २३ सर्गमा प्रस्तुत छ र प्रत्येक सर्गमा कवि गाउँका दरिद्र र शिष्ट परिवार, राजनीतिक अस्थिरता, सामाजिक अन्याय र सांस्कृतिक असंतुलनको चित्रण गर्छन्।

भूमिका लेखक पुरुषोत्तम सिग्देलले महाकाव्यमा प्रयोग भएका पात्रहरूको सरल नाम चयनले गाउँले जीवनको सामान्य चरित्र झल्काउने उल्लेख गरेका छन्। कवि आफ्ना पात्रहरू मार्फत ग्रामीण जीवनका दुःख, आशा र संघर्षलाई साहित्यिक रूप दिएका छन्।

महाकाव्यका केही हरफले समकालीन समाजको समस्या र असमानतामा प्रश्न उठाउँछन्:

“छैनन् कानूनका कुरा तर सधैँ निर्धा दपेट्ने कुरा
छैनन् निर्धनका कुरा तर हुने सोझा लखेट्ने कुरा”

त्रिलोचन आचार्यको काव्यिक दृष्टि केवल सामाजिक आलोचनामा सीमित छैन; उनी आफ्नो महाकाव्यमा आशा र समाधानको खोज पनि प्रस्तुत गर्छन्। प्राध्यापक ज्ञवालीले लेखेका छन्, “महाकाव्य कवि त्रिलोचन आचार्यको समाजबोध र जीवनदृष्टिको प्रबन्धकाव्यिक अभिव्यक्ति पनि हो। कवि भौतिक सुखसुविधा र धनका लागि मरिहत्ते गरिरहने पुँजीवादी प्रवृत्तिका विरुद्ध प्रश्न उठाउँछन् र व्यंग्य पनि प्रस्तुत गर्छन्।”

कवि त्रिलोचन आचार्य सिन्धुपाल्चोक जन्मेका हुन् र हाल बूढानीलकण्ठ नगरपालिका, कपनमा बसोबास गर्दै आएका छन्। प्रशासनिक जीवनपछि उनले आफ्नो अनुभवलाई साहित्यमा रूपान्तरण गर्दै नेपाली महाकाव्यलाई नयाँ युगको सामाजिक र राजनीतिक दृष्टिकोणसँग समृद्ध पारेका छन्।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, मंसिर १७, २०८२ १४:५१